Obiecana recenzja "Ręki mistrza" - verszyn alfa.
Na razie chaotyczna, niepoprawiona, może być miejscami nielogiczna. Ale nie wiem, kiedy znajdę czas by ją wybetować - kłaniają mi się zaliczeniowe eseje; a że obiecałam, to proszę
Czytacie na własną odpowiedzialność
S.King - "Ręka mistrza"
„Najlepsza od lat książka mistrza grozy Stephena Kinga!”. Tak oto reklamowano najnowszą powieść bezsprzecznie jednego z najlepszych autorów horrorów, jakiego ziemia kiedykolwiek nosiła. Pominę już fakt, że okrzyknięto ją drugim „Lśnieniem”, co w moim przypadku postawiło „Ręce mistrza” wysoką poprzeczkę. Po przeczytaniu powieści stwierdzam – nie bez żalu – że książka nie spełniła moich oczekiwań, a zakończenie wręcz rozczarowało.
Dlaczego? Przyznam się, iż horrory nie są moim ulubionym gatunkiem, nie mieszczą się nawet na podium. Wszystkie przeczytane przeze mnie pozycje z tej półki, były wybieranie niejako po to by stanowić tło i porównanie właśnie dla Kinga. Zresztą, samego mistrza nie znam jeszcze dokładnie od deski do deski, ale już na tyle, by móc wyrobić sobie indywidualną opinię. Dlatego w poniższej recenzji będę spoglądać na „Rękę mistrza” przez pryzmat takich klasyków jak wspomniane już „Lśnienie”, a także „Carrie”, ”Christine”, czy moje ulubione: „Podpalaczkę” i „Sklepik z marzeniami”.
Całkiem możliwe, że gdybym nie znała poprzednich powieści Kinga, jego najnowszą pozycję uznałabym – na tle innych horrorów – jako jeden z najlepszych i najlepiej napisanych. Bo, że „Ręka mistrza” jest rewelacyjnie napisana, nie ulega wątpliwości. Autor wprowadził narrację pierwszoosobową, która jest – w mojej opinii – jedną z najtrudniejszych do wyprowadzenia. Większość pisarzy gubi się w niej i powstają powieści jednowymiarowe, w których występuje tylko postać głównego bohatera, a inni są zaledwie papierowymi, płaskimi dodatkami, których w zasadzie nie poznajemy. Takie coś jest przyswajalne, jeśli czytamy typowe pamiętniki. Przy powieściach skonstruowanych na ich wzór, często się nie sprawdza. Żeby poprowadzić narrację w pierwszej osobie, autor musi mieć genialne wyczucie, które King zdecydowanie posiada. Zagłębiając się dalej w stronę czysto techniczną, zwracam uwagę na opisy otoczenia. Nie wiem dlaczego, ale zawsze odnosiłam wrażenie, że dla twórców horrorów otoczenie jest złem koniecznym, które przybliża się czytelnikowi o tyle, o ile można wskazać w nim jakąś makabrę. Np. niewielu autorów powie o sośnie rosnącej w ogródku bohatera jako o samej sośnie, a nie o potencjalnej szubienicy. U Kinga, rzecz jasna występuje takie coś – szum muszli w pewnym momencie kojarzy się bohaterowi z trzaskiem pękających kości ; ale nie jest to przesadzone i w nadmiarze. Takie zjawiska pojawiają się w miarę rozwoju akcji, dodają smakowitego napięcia i wprawiają w stan oczekiwania. Same opisy otoczenia również są bardzo fajnie skonstruowane. Autor nie tworzy ich na wzór „Nad Niemnem” – i dzięki za to jego muzom. W sumie obraz tła budowany jest na podstawie pojedynczych szczegółów, rzucanych pozornie mimochodem (Np. pudełko w kabinie samochodu Edgara). King nie traktuje nas jak pozbawionych wyobraźni ignorantów – daje nam wskazówki, przy pomocy których możemy skonstruować własny obraz miejsca akcji, który nie będzie odstawał od jego własnego.
Ostatnim poruszanym przeze mnie, czysto technicznym aspektem są, a jakże – dialogi. Wystarczy chyba, jeśli powiem, iż uważam dialogi Kinga za te z najwyższej półki. Zajmują na niej miejsce tuż obok Sapkowskiego i jeszcze paru innych, mniej znanych autorów. Ci dwaj panowie są po prostu nie do podrobienia, jeśli idzie o kwestię wymiany zdań pomiędzy bohaterami. Są one naturalne, nie wymuszone, błyskotliwe itp.. Tutaj opuszczam litanię pochwał, bo gdybym się rozkręciła wyszedłby mi sporych rozmiarów esej. Dialog, wbrew pozorom, jest cholernie trudny do skonstruowania tak, by nie nudził i nie był sztywny. Nie pomoże tu nawet zwyczajne przepisanie codziennych rozmów między np. małżonkami. To, co w życiu brzmi dobrze, w książkach wygląda – trochę paradoksalnie – najczęściej sztucznie. King zazwyczaj wywiązuje się wzorowo z tego trudnego zadania. W „Ręce mistrza” dialogi również są bardzo dobre, ale odniosłam wrażenie, że w finale powieści trochę przesadził. Uważam, że jak na sytuację, w której znaleźli się bohaterowie, są oni trochę za bardzo luzaccy i błyskotliwi. Ale to takie osobiste odczucie, z którym można się nie zgodzić.
Po technicznych pochwałach nadeszła pora, by przyjrzeć się merytorycznej zawartości powieści. Tutaj niestety, nie jest już tak cudownie, jak oczekiwałam. W sumie sam pomysł na powieść jest dobry – oto mamy głównego bohatera, który ulega wypadkowi, traci rękę, równowagę psychiczną. Skutkiem wypadku są także nieoczekiwane i niezwykle silne napady szału, przez które głównego bohatera zostawia żona. Nękany samobójczymi myślami Edgar, za radą swojego psychologa, przenosi się na uroczą wsypę Duma Key na Florydzie, gdzie do głosu dochodzi jego wielki talent artystyczny. Tak w wielkim, telegraficznym skrócie przedstawić można treść pierwszej połowy obszernej (ponad 630 stron) książki. Brzmi trochę jak pozycje Daniele Steel, którymi zaczytywała się moja babcia. I rzeczywiście, początkowo mamy wręcz nieprzyzwoicie obyczajową powieść, z rzadka przetkaną wydarzeniami, które objawiają nam pióro (Worda?) i wywrotność Kinga. Jednak wraz z przewracaniem kolejnych stron odkrywamy, iż obrazy Edgara wcale nie powstają tak same z siebie, zrodzone z geniuszu artysty. Bo na wyspie jest jeszcze coś, co bardzo chce dojść do głosu, a malarstwo jest bardzo wygodną formą objawiania się światu.
Do tej pory powieść jest dobra – jak już wspomniałam – elementy powieści obyczajowej, dramatu i dochodzące czasem do głosu echo thrillera splatają się ze sobą, a przetkane są krótkimi rozdziałami Pt. „Jak powstaje obraz”, których zadaniem jest powolne wprowadzenie czytelnika w sedno całej sprawy. Akcja rozwija się tak niewinnie jak akcja „Sklepiku z marzeniami”. Szkoda, że zabrakło tak dobrego finału. Bohaterowie żyją sobie spokojnie, rzucając zabawnymi dialogami, popijając bodajże zieloną herbatę i korzystając z uroków życia na Florydzie. Edgar maluje, powoli wracając do zdrowia i czasem odwiedzając starszą panią, właścicielkę wyspy i Wiremana, który jest postacią niezwykle ciekawą, barwną i z mnóstwem błyskotliwych mądrości życiowych, którymi rzuca osobiście, lub które przytacza Edgar co parę stron. Rzecz jasna zdarzają się elementy nieprzyjemne, jak to w życiu bywa. A to główny bohater znów będzie miał napad gniewu (zwracam uwagę na istnienie Reby ds. opanowywania gniewu – doskonałe uzupełnienie treści), zazwyczaj spowodowany przez telefon od/do byłej małżonki, a to starsza pani, ciężko chorująca, będzie miała złe dni.
Rzecz jasna, jak na Kinga przystało, w dotychczasowo nakreślonym przeze mnie, jako takim, zarysie powieści, jest znacznie więcej treści. Edgar zmierza się z przeszłością Wiremana, ma problemy rodzinne, a także coraz częściej czuje życie w ręce, której nie ma. Z czasem także odkrywa, że jego obrazy nie są tylko pokrytymi farbą płótnami, a to prowadzi do osoby starszej pani, która najwyraźniej zna tajemnicę wysypy.
No, ale dosyć zdradzania treści. Przejdę do sedna. Sielska do tej pory akcja w pewnej chwili załamuje się i zamienia w koszmar. Mamy więc standardowego Kinga – takie przełomy były w klasyku – „Carrie”, czy też we wspomnianym już „Sklepiku z marzeniami”. Jednak we wcześniejszych powieściach, gdy autor był u szczytu formy zdarzenia, które potem następowały były przejmujące, przerażające, dopięte na ostatni guzik i - co tu dużo mówić – rewelacyjne. Trzymały w napięciu do ostatniej chwili, czytelnikowi oczy zamieniały się w dwa spodki, cienie w pokoju nabierały złowrogiego kształtu – nie wystarczała już lampka nocna, trzeba było rozświetlić cały pokój – a z gardła wyrywał się krzyk/pisk przestrachu, zdumienia, zaskoczenia. A tutaj? Przyznam się, że mnie strasznie łatwo wystraszyć. Wystarczy mały pajączek bym poczuła dreszcze i lęk. Przy poprzednich książkach twórcy „Lśnienia” – ba, przy samym „Lśnieniu” byłam doskonale przerażona. Natomiast w finale „Ręki mistrza” czułam zwyczajne, paskudne rozbawienie. Zupełnie jak przy oglądaniu „Piratów z Karaibów”, bo z tym filmem skojarzył mi się natychmiast finał.
I to jest największy zarzut, który stawiam powieści. Brak finału godnego mistrza. To, co King robi przez ¾ powieści – buduje stopniowo napięcie, mozolnie tworzy portrety psychologiczne bohaterów głównych i drugoplanowych, wrzuca malutkie wątki, które dają nam nadzieję na genialny finał, i co? I nic. Finał jest nijaki, trup co prawda ściele się w stosownych ilościach, ale bez jakiegokolwiek polotu i emocji, a samo rozwiązanie sprawy też mnie ani trochę nie przekonało. Zabrakło tego Powera, tego błysku geniuszu, do którego King przyzwyczaił nas w swoich największych powieściach. Gdyby to był debiut – można by go uznać za dobry, dający nadzieję, na wyrobienie się autora. Ale jeśli mamy do czynienia z samym mistrzem horroru, to przykro mi, ale książka krąży koło przeciętności. Jest takim Dark Passion Play po Once. Chociaż może odrobinę lepszym, bo tu przynajmniej nie zabrakło doskonałej narracji i wyczucia, czy bardzo dobrej konstrukcji powieści i ciekawych bohaterów.
. "Lśnienie" to jak dla mnie po prostu bardzo dobra pozycja, na piątym-szóstym miejscu.
